با جنگل های آمازون آمریکا؛ ریه های زمین آشنا شوید - وبلاگ دریا

به گزارش وبلاگ دریا، بزرگ ترین جنگل کرۀ زمین که جنگلی بارانی و گرمسیری است، جنگل های آمازون نام دارد. گستردگی این جنگل به قدری است که فضای چندین کشور را در بر گرفته است. درست است که جنگل آمازون در خطر نابودی واقع شده است، اما این جنگل شگفت انگیز حاره ای تنوع زیستی و جانوری فوق العاده بالایی نیز دارد، به طوری که مهم ترین زیست بوم کرۀ زمین محسوب می گردد.

رودخانۀ آمازون که رودخانۀ اصلی این جنگل هاست، 6600 کیلومتر طول دارد و با صد ها شاخه و نهری که از آن جدا می گردد بیشترین تعداد ماهیان آب شیرین را در خود جای داده است. در کنار همۀ این جذابیت های طبیعی بهتر است به این نکته نیز اشاره کنیم که طی نیم قرن گذشته، جنگل آمازون 17 درصد از پوشش جنگلی خود را از دست داده است و هر روز سرعت تخریب آن به دست انسان بیشتر و بیشتر می گردد.

جنگل های آمازون کجاست؟

جنگل آمازون در آمریکای جنوبی واقع شده است. آمازون شامل بخش هایی از 9 کشور آمریکای جنوبی شامل برزیل، بولیوی، پرو، اکوادور، کلمبیا، ونزوئلا، گویان و سورینام و گویان فرانسه است.

خطرناک ترین حیوانات جنگل آمازون کدام هستند؟

تعدادی از حیوانات در جنگل آمازون وجود دارند که به طور بالقوه برای انسان ها خطرناک هستند، از مارهای سمی گرفته تا مارماهی های برقی و جگوارها در میان مهره داران. با این حال، معمولا حشرات کوچک است که عموماً بزرگ ترین خطرات را برای انسان ها به همراه دارد: پشه های حامل بیماری و مورچه های گاز گیر و سمی، بعلاوه ویروس ها و باکتری ها.

مساحت جنگل آمازون چقدر است؟

این جنگل در سال 2020 تقریباً 634 میلیون هکتار را شامل می شد که حدود 529 میلیون هکتار از آن به عنوان جنگل اولیه طبقه بندی شد.

میوه های جنگل آمازون چه میوه هایی هستند؟

تنها 200 نوع میوه از 3000 نوع میوۀ جنگل های آمازون در دیگر نقاط جهان وجود دارد و خورده می گردد. میوه های عجیب غریب آمازون مثل کوپوآکو (Cupuacu)، مانگوستین (Mangosteen)، جابوتیکابا (Jabuticaba)، فیسالیس (Physalis)، پرتقال میمون (Monkey orange)، مونسترا (Monstera)، کیوی (Kiwifruit)، گواو (Guava)و پاپایا (papaya)میوه های شناخته شده ای هستند.

البته اگر انسان ها متوجه بودند که جنگل های آمازون چه نقش مهمی در حفظ عملکرد آب و هوای جهان دارند و زندگی همه وابسته به نفس های آن است، بهتر درک می کردند که این آتش سوزی های سراسری کرۀ زمین و بالا رفتن میانگین دمای هوا چقدر به فرایند تخریب کردن جنگل آمازون وابسته است. در این مطلب از مجلۀ گردشگری وبلاگ دریا قصد داریم بیشتر و دقیق تر راجع به ریه های زمین، جنگل های آمازون، صحبت کنیم.

شناسنامه جنگل های آمازون

جنگل آمازون، بزرگ ترین جنگل بارانی جهان، در شمال آمریکای جنوبی قرار گرفته و بیشتر مساحت آن در خاک برزیل و پرو جای دارد. بیشتر از نصف جنگل های بارانی جهان در جنگل های آمازون قرار گرفته است و کافی است تنها مساحت این جنگل را که 5.5 میلیون کیلومتر مربع است را تصور کنیم که میان 9 کشور تقسیم شده است! بعلاوه جالب است بدانید جنگل آمازون در فهرست عجایب هفتگانه جهان قرار گرفته است.

درختان جنگل آمازون درختان پهن برگ هستند که رودخانۀ آمازون، یعنی بزرگ ترین رودخانۀ جهان، از میان آن ها می گذرد. با این حساب، جنگل های آمازون 60 درصد از کشور برزیل، 13 درصد از کشور پرو، 9 درصد از کشور کلمبیا، 5 درصد از کشور ونزوئلا، 5 درصد از کشور بولیوی، 3 درصد از کشور گویان، 2 درصد از کشور سورینام، 1.5 درصد از کشور اکوادور و 1.5 درصد از کشور گویان فرانسه را در بر می گیرد.

بیشتر مساحت جنگل های آمازون در حوضۀ آبریز رود آمازون حدود 200 تا 500 میلیون سال پیش شکل گرفته است. اهمیت فوق العادۀ این جنگل ها در تنوع زیستی و جانوری آمازون و نقش مهم آن در جذب دی اکسید کربن و فراوری اکسیژن است که این مقدار برابر است با نصف کل جو زمین! به همین دلیل برخی به آن ریه های زمین لقب داده و بیشتر از قبل یادآوری می نمایند که باید جلوی تخریب این زیستگاه بزرگ زیستی و جانوری را گرفت.

چرا آمازون؟

نام جنگل های آمازون از رودخانۀ آمازون گرفته شده است که در زبان اسپانیایی و پرتغالی به ریو آمازوناس معروف است . وقتی کاشف اسپانیایی، فرانسیسکو ده اوریانا، با جنگجویان زن از قبیلۀ تاپویاس در این جنگل برخورد کرد، به یاد اسطورۀ یونان باستان، گروهی از زنان رزمنده به نام آمازون افتاد و نام آمازون را بر رودخانۀ جنگل های آمازون گذاشت.

این حمله یا به وسیله زنان یا مردان با موهای بلند رهبری می شد و در نتیجه این نامی بود که به فکر کاشف اسپانیایی القا شد تا به امروز نیز ما آمازون را به همین نام صدا می زنیم.

می گویند که شاید آمازون ها (در اساطیر) در اصل گروهی از سکاهای ایرانی تبار آسیای میانه بودند که در بین آن ها زنان نیز به همراه مردان می جنگیدند. احتمالا ریشۀ این واژه از شاخۀ زبان هند و اروپایی باشد یا واژه ای ترکیبی ایرانی از ها-مازان یعنی با هم جنگیدن و هم رزمی!

اما در منبع آکسفورد به ناشناس بودن ریشۀ این واژه اشاره شده و احتمال داده اند که معنی یونانی آن یعنی بدون سینه باشد که در واقع به زنان جنگجویی اشاره دارد که نامشان آمازون بوده و برای آن که بهتر بتوانند با تیر و کمان کار نمایند سینه راست خود را می بریدند.

نگاهی به جنگل آمازون از گذشته تا کنون

آمازون سابقۀ طولانی در سکونت انسان ها دارد. امروزه میلیون ها نفر در شهر ها و شهرک های سراسر آمازون زندگی می نمایند. این جمعیت شهری بسیار بیشتر از افرادی است که در روستا ها و جوامع دور افتاده سانمایند. با این حال هنوز هم مردم بومی سنتی در اعماق جنگل های بارانی، در انزوا زندگی می نمایند.

امروزه در بخش برزیلی جنگل های آمازون بیش از 24 میلیون نفر سکونت دارند که شامل صد ها هزار مردم بومی است که به 180 قبیلۀ گوناگون تعلق دارند. بر اساس شواهد و مطالعات باستان شناختی، نوع بشر برای نخستین بار تقریبا 11 هزار سال پیش در آمازون سکونت گزیده اند.

اگرچه آمازون تنها 4 درصد از سطح زمین را پوشش می دهد، اما شامل یک سوم همۀ گونه های گیاهی، جانوری و حشرات زمینی شناخته شده است. یک پنجم از همۀ گونۀ پرندگان جهان و یک پنجم از تمامی گونه های ماهیان جهان در جنگل های آمازون زیست می نمایند.

بعلاوه آمازون بالاترین تنوع زیستی را در جهان دارد. شمار درختان این جنگل 390 میلیارد اصله برآورد می گردد که شامل 16 هزار گونه درخت می گردد.

از آب وهوای جنگل های آمازون رطوبت می بارد!

جنگل آمازون اولین و بزرگ ترین جنگل بارانی کرۀ زمین و جنگل کنگو بعد از آن، دومین و بزرگ ترین جنگل بارانی است. جنگل های آمازون بیش از 50 درصد کل بارندگی منطقۀ آمازون را فراوری می نمایند و حتی بر الگوهای بارندگی خارج از آمریکای جنوبی نیز تأثیر می گذارند.

جنگل آمازون حاوی 10 درصد از کل زیست تودۀ روی زمین است. این جمله به این معناست که وقتی جنگل زدایی صورت می گیرد، مقدار زیادی کربن ذخیره شده از جنگل به عنوان دی اکسید کربن در جو منتشر می گردد، و این یک گاز گلخانه ای است که به طور قابل توجهی در گرم شدن کرۀ زمین نقش دارد.

جنگل های آمازون با ثابت نگه ذاشتن مقدار کربن، به تثبیت آب و هوای جهان یاری می نمایند. خانه ای برای گونه های گیاهی و جانوری فراهم می سازد و به حفظ چرخۀ آب از جمله ایجاد بارندگی در مقیاس های محلی، منطقه ای و فرا قاره ای یاری می نماید.

جنگل آمازون منبع غذا، فیبر، سوخت و دارو است. بعلاوه آمازون خانه ای برای افراد وابسته به جنگل، از جمله قبایل بومی که در انزوای خود از بقیۀ شهر های جهان زندگی می نمایند، است و از آن ها حمایت می نماید و ارزش گردشگری، معنوی و فرهنگی کاملا مخصوصی دارد.

به طور کلی جنگل های آمازون در همۀ فصل های سال، هوایی گرم همراه با رطوبت حاره ای و بسیار زیاد دارد. میانگین دما در مرکز جنگل آمازون، نزدیک به 30 درجۀ سلسیوس است و تقریبا هر روزه باران های سنگینی در سرتاسر جنگل آمازون می بارد.

چرا به جنگل های آمازون ریه های زمین گفته می گردد؟

جنگل های آمازون اغلب به علت نقش مهم شان در جذب دی اکسید کربن که گاز گلخانه ای است و انتشار رطوبت و اکسیژن در جو زمین به وسیله فرآیند تعرق، ریه های کره زمین نامیده می شوند.

جنگل های آمازون در طول روز اکسیژن را به وسیله فتوسنتز فراوری می نمایند و اکسیژن را در شب به وسیله تنفس جذب می نمایند؛ بنا بر این آن ها منبع اصلی خالص اکسیژن در جو کرۀ زمین هستند.

رود اصلی آمازون، سیاهرگ زمین

رود آمازون بزرگ ترین رودخانۀ آمریکای جنوبی و بزرگ ترین سیستم زهکشی در جهان از نظر حجم جریان آب و مساحت حوضۀ رود نامیده می گردد. طول کل رودخانه آمازون که از جنوب پرو مقدار گیری شده است حداقل 6400 کیلومتر است که تنها کمی کوتاه تر از رود نیل است؛ اما همچنان معادل فاصلۀ شهر نیویورک تا رم است.

غربی ترین منبع رود آمازون در کوه های آند، در فاصلۀ 160 کیلومتری اقیانوس آرام قرار گرفته است و دهانۀ آن در اقیانوس اطلس، در ساحل شمال شرقی برزیل به دریا می ریزد. حالا چرا این آمار و ارقام را مطرح کردیم؟ چرا که همواره طول رود آمازون و منبع اصلی آن از اواسط قرن بیستم مورد بحث بوده و برخی هنوز این ادعا را دارند که رود آمازون از رود نیل در واقع طولانی تر است.

رودخانه آمازون از نظر حجم و عرض قدرتمندترین رودخانۀ روی زمین است و در برخی از نقاط، طی فصل بارندگی به طول 48 مایل (48 کیلومتر) می رسد. این رودخانه و حوضۀ آن محل زندگی بسیاری از گونه های منحصر به فرد حیوانات، آبزیان، درختان و گیاهان است.

رودخانه جوشان آمازون

در جنگل آمازون، در خاک کشور پرو، قسمت مایانتویاکو (Mayantuyacu)، رودخانه ای جریان دارد که از شدت حرارت به نقطۀ جوش رسیده است. اهالی منطقه به این رودخانه Shanay-timpishka، یعنی جوشیده از گرمای خورشید می گویند. آن ها معتقدند که این رودخانه جوشان آمازون، به دست مار غول آسایی به نام Yacumama، یعنی مادر آب ها به وجود امده است که با تخت سنگ بزرگی به شکل مار در ابتدای رودخانه مجسم شده است.

رودخانه جوشان آمازون، 25 متر عرض، 6 متر عمق و تنها 6.4 کیلومتر طول دارد. دمای آب رودخانه بین 50 تا 90 درجۀ سانتی گراد است. البته در برخی نقاط رودخانه، دمای آب به 100 درجه نیز می رسد که می تواند حتی در چند ثانیه سوختگی درجۀ سوم ایجاد کند.

برخی به این رودخانه، رودخانه مرگ هم می گویند و معتقدند هیچ جانداری در آن جا نمی تواند زنده بماند. بسیاری از حیوانات بدشانس در این رودخانه افتاده و مرده اند. در جنگل های آمازون چشمه های آب گرم وجود دارد اما هیچ کدام به بزرگی و داغی رودخانه جوشان آمازون نیستند.

گونه های گیاهی و جانوری آمازون

آمازون بیش از هر گونه زیست بوم دیگر روی زمین، گونه های گیاهی و جانوری دارد. شاید 30 درصد از تمامی گونه های جهان در جنگل های آمازون یافت می شوند. این گونه های جانوری از جگوارها تا تاپیرها وخفاش ها متفاوت هستند.

طوطی و مرغ همیلبر، قورباغه های دارت سمی معروف بهanacondas ، مورچه های برگ برنده تا پروانه های مورفوی آبی رنگ، نیشنگ ها تا پیرانا، تنها نام کوچکی از حیوانات شناخته شدۀ جنگل های آمازون برای ماست.

در جنگل های آمازون نزدیک به 2.5 میلیون گونه از حشرات و ده ها هزار گونۀ گیاه زندگی می نمایند. تعداد گونه های پرندگان و پستانداران آمازون نزدیک به 2 هزار گونۀ شاخص است. تا به حال دست کم 40٬000 گونه های گیاهی، 2200 گونۀ ماهی، 1294 گونۀ پرنده، 427 گونۀ پستانداران، 428 گونۀ دوزیست و 378 گونه از خزندگان به طور علمی در جنگل های آمازون شناسایی و طبقه بندی شده اند.

در جنگل آمازون تعداد بی شماری درخت وجود دارد که قدمت برخی از آن ها حتی به میلیون ها سال می رسد. تقریبا می گردد گفت 390 بیلیون درخت در آمازون وجود دارد که سرشار از گونه های مختلف درختان و خانه ای امن و همواره سرسبز برای ساکنانش است.

تقریباً 150 گونۀ مختلف میمون در جنـگل های آمازون زندگی می نمایند، مانند 15 نوع میمون تامارین، 9 نوع میمون جیغ کش، 4 نوع میمون پشمالو، میمون درازدست، میمون کاپوچین، خز میمون و میمون تی تی. برخی از گونه های کمتر دیده شده نیز در این جنگل زندگی می نمایند، مانند میمون یوآکاری گر و میمون شب.

چه افرادی ساکن آمازون هستند؟

جنگل های آمازون محل زندگی بیش از 180 قبیلۀ بومی است. در دل جنگل آمازون، هنوز قبایلی از بومیان زندگی می نمایند که تا کنون با جهانی خارج از آمازون و مردمان شهرنشین ارتباط و تماسی نداشته اند. دقت نموده باشید هر از گاه، خبری از کشف یکی از قبیه های ناشناختۀ آمازون در تمامی رسانه ها به گوش می رسد.

البته نا گفته نماند که نزدیک به 20 میلیون نفر نیز در حاشیۀ جنگل های آمازون زندگی می نمایند که سبک زندگی شان به مردم امروزی نزدیک تر است. بعلاوه دولت برزیل برای حفظ فرهنگ و اصالت بومی این مردمان که هر یک زبان و آیین های منحصر به فرد خود را دارند، بخش های بزرگی از جنگل آمازون را تحت حفاظت و مراقبت قرار داده است.

اما همچنان نیمی از جمعیت قبایل جنگل آمازون طی سالیان، در اثر سیاست های تخریبی دولت ها و یا در اثر بیماری، گرسنگی و جنگ جان خود را از دست داده اند. هرساله نیز در ماه های ژوئن و اوت، برخی از قبایل مستقر در جنگل آمازون و شهرهای اطراف جشنی به نام کوارپ برگزار می نمایند و در این جشن که بزرگداشت مرده هایشان است، پایکوبی و غذاهای بومی و مراسم های خود را به نمایش می گذارند.

جالب است به زندگی سرخپوستان جنگل آمازون نیز نیم نگاهی بیندازیم. اخیرا قضات دیوان عالی برزیل به حفظ یک منطقۀ اختصاصی سرخپوستان در استان شمالی رورایما، به عنوان یک سرزمین واحد و یکپارچه رأی دادند و نام این منطقۀ اختصاصی را راپورت سرا دو سول گذاشتند که بیش از یک میلیون و 700 هزار هکتار، کنار مرز ونزوئلا، مساحت دارد و اکنون محل زندگی 20 هزار سرخپوست جنگل آمازون است.

طی هزاران سال، جمعیت بومی آمازون در حالی که بخشی کاملاً یکپارچه از جنگل های آمازون هستند، مدیریت و حفاظت و غنی سازی این جنگل ها را ادامه می دهند. امروزه مردم بومی، سازمان های خود را در تمام 9 کشور منطقۀ آمازون تأسیس نموده اند و بهتر است به این نکته اشاره کنیم که جنبش های بومی نقشی اساسی در نبرد بر سر حفاظت از جنگل های آمازون بی نظیر دارند.

جنگل های آمازون کجاست؟

آمازون شامل بخش هایی از 9 کشور آمریکای جنوبی است: برزیل، بولیوی، پرو، اکوادور، کلمبیا، ونزوئلا، گویان و سورینام و بعلاوه گویان فرانسه که بخشی از تملک کشور فرانسه است.

آمازون در چندین کشور رشد نموده و سایه بان زندگی آن ها و قبایل بومی شان شده است. در آن کشورها، زمین ممکن است به صورت خصوصی باشد، یا به دست مردم بومی در منطقه ها قانونی شناخته شده، متعلق به مجموعه ها، یا تحت کنترل دولت به عنوان پارک ملی یا زمین عمومی باشد.

جنگل های آمازون با وسعت کلی 1.7 میلیارد هکتار، در قسمت شرقی از اقیانوس اطلس آغاز می گردد و در غرب تا رشته کوه های آند ادامه پیدا می نماید. گستردگی جنگل آمازون به گونه ای است که می تواند 17 بار کشور انگلستان و ایرلند را در خود جای دهد!

چه تهدیداتی علیه آمازون وجود دارد؟

تسریع جنگل زدایی، تخریب جنگل ها و خشکسالی در جنگل های آمازون از نگرانی های مهم برای دانشمندان است که هشدار می دهند کل زیستگاه آمازون در نزدیکی نقطه اوج خطر قرار گرفته است و آن منطقه ها وسیع و سرسبز جنگل های بارانی مرطوب می توانند به جنگل های خشک استوایی و ساوانا تبدیل شوند.

چنین گذاری می تواند پیامدهای چشمگیری برای بارش های منطقه ای و جهانی داشته باشد، چرا که جنگل های آمازون بین حالت گرمسیری به طور بالقوه، اما خشک و ساوانایی در آینده، می تواند به سمت شمال تغییر مکان دهد و منجر به شرایط خالی شدن سبد نان و غذای آمریکای جنوبی و منطقه ها اصلی شهری گردد.

آتش سوزی در جنگل آمازون اغلب محصول سیاست های دولتی حاکم بر کاربری زمین، اجرای قوانین زیست محیطی و دستور العمل های شرکت ها برای تأمین کالا است. تشویق مالکان زمین ها برای مدیریت دقیق آتش سوزی ها می تواند احتمال آتش سوزی کشاورزی در جنگل های آمازون را تا حد زیادی کاهش دهد؛ چون وقتی که کشاورزان، دامداران و دلالان زمین خود را آتش می زنند، شعله های آتش می توانند به راحتی، حتی در جنگل بارانی پخش شوند.

در عین حال، تغییرات آب و هوایی مقدار خشکسالی را در حوضۀ جنگل های آمازون افزایش می دهد و همین چرخه می تواند خود کشاورزان و بهره وران از جنگل های آمازون را به ضرر بیندازد.

آتش سوزی جنگل های بارانی آمازون، تنوع زیستی را به وسیله تخریب زیستگاه تهدید می نماید و بعلاوه مقادیر قابل توجهی کربن دی اکسید را در جو آزاد نموده و باعث آلودگی هوای محلی و منطقه ای و جهانی می گردد؛ حتی می تواند بر الگوهای بارندگی نیز تأثیر بگذارد.

عجایب جنگل آمازون بی انتها است!

شاید تا به حال شده باشد که با تماشا فیلم یا مستندی با گستردگی و عجایب بسیار زیاد جنگل های آمازون آشنا شده باشید و این کنجکاوی شما را برانگیخته باشد که بدانید زندگی در میان درختان کهن و سرسبز آمازون، سوار بر رود پر آب و ماهیگیری بر رود آمازون یا حتی قدم زدن در هوای گرم و بسیار شرجی آن چه حسی دارد. قطعا هرچه راجع به اهمیت جنگل آمازون بخوانیم و ببینیم و بنویسیم باز با عجایب و حقایق بیشتری درمورد آن روبه رو می شویم.

بیشتر از هرچیز، تماشا تصاویر آتش سوزی جنگل های آمازون و از بین رفتن درختان و گیاهان و جانوران بی مانند این زیستگاه، به انسان احساس نفس تنگی می دهد. انگار با چشمان خودمان نابودی ریه های زمین و به نفس نفس افتادنش را، آن هم به خاطر سیاست های زیست محیطی تخریب گر و غلبۀ منطق سود می بینیم؛ اما با این حال بیشتر از پیش می دانیم چه جواهر سبز گران بهایی با همۀ شگفتی هایش در دستان آیندۀ زمین داریم.